Ekodebata nr 2. Energia odnawialna – remedium na smog.

Zasygnalizujemy trzy kwestie. Po pierwsze w jaki sposób władze mia- sta realizują politykę energetyczno-klimatyczną. Po drugie jakie wystę- pują uwarunkowania dla energii odnawialnej w Krakowie. Po trzecie jak wygląda wykorzystanie OZE ze szczególnym uwzględnieniem jednostek miejskich

Andrzej Łazęcki: W Polityce energetyczno-klimatycznej występują zobowiązania na poziomach międzynarodowym, krajowym i regional- nym:

Zobowiązania międzynarodowe to:

• Porozumienie klimatyczne zawarte na konferencji COP 21 w Paryżu (12/2015r.). Utrzymanie wzrostu globalnych średnich temperatur na poziomie znacznie poniżej 2 stopni Celsjusza ponad poziom przed- industrialny i kontynuowanie wysiłków na rzecz ograniczenia wzro- stu temperatur do 1,5
• Porozumienie klimatyczne Unii Europejskiej z października 2014 roku.
• Do roku 2030 ograniczenie emisji CO2 o 40% względem roku 1990 oraz wzrost udziału produkcji energii z OZE do 27%.
• Pakiet klimatyczno-energetyczny Unii
• Do roku 2020 ograniczenie emisji CO2 o 20% względem roku 1990, wzrost efektywności energetycznej o 20% oraz wzrost udziału produkcji energii z OZE do 20%.

Z kolei zobowiązania krajowe zawarte są w następujących dokumentach:

• Polityka Energetyczna Państwa do roku 2030 z 10 listopada
• Polityka Klimatyczna Polski z dnia 4 listopada
• Krajowy Plan Działań dotyczących  Efektywności Energetycznej  z dnia 20 października 2014.
• Krajowy Plan Działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych z dnia 7 grudnia 2010.

Ponadto podjęto następujące zobowiązania regionalne:

• Program ochrony powietrza dla Województwa Małopolskiego z dnia 23 stycznia 2017 przewidujący do września 2019 likwidację pale- nisk węglowych, zaś do roku 2023 stężeń zanieczyszczeń w powie- trzu zgodnych z obowiązującymi normami.

Program ochrony powietrza jest aktem prawa miejscowego nakłada-

 

jącym na prezydenta cały szereg obowiązków. Wielkość zaangażowania finansowego ze strony miasta w latach 2013-2019, a związanego bez- pośrednio z likwidacją palenisk węglowych, to jest 500 milionów zło- tych. Porozumienie klimatyczne zawarte na konferencji Narodów Zjed- noczonych COP 21 w Paryżu w sprawie zmian klimatu wskazuje jako  cel utrzymanie wzrostu globalnych średnich temperatur na poziomie znacznie poniżej  2  stopni  Celsjusza  ponad  poziom  przedindustrialny  i kontynuowanie wysiłków na rzecz ograniczenia wzrostu temperatur do 1,5 stopnia. Brzmi to zupełnie abstrakcyjnie i niewinne, ale po zgłębieniu tematu okazuje się, że ten niewinnie wyglądający zapis oznacza koniecz- ność bardzo głębokiej transformacji energetycznej w kierunku gospodar- ki zeroemisyjnej. Przemiana ta musi zostać przeprowadzona stosunkowo szybko, ponieważ rok 2050 jest datą graniczną. Zalecane jest, by dojście do gospodarki zeroemisyjnej nastąpiło raczej bliżej roku 2040, inaczej grożą światu daleko idące  konsekwencje. W tej  chwili  przyjmuje  się, że skutki zmian klimatycznych postępują liniowo, ale po przekroczeniu pewnej masy krytycznej może się okazać, że ta liniowa zależność została złamana i zostaną uruchomione procesy lawinowe, nad którymi nie bę- dzie się dało zapanować. Transformacja energetyczna jest zagadnieniem nie tylko technicznym (nie wszystkie rozwiązania techniczne są już do- stępne), ale przede wszystkim społecznym (przewiduje się konieczność zmiany wzorców zachowań) oraz planistycznym (konieczne jest nowe podejście do planowania rozwoju miasta). Jako przykład można podać kwestie komunikacyjne. Można szukać takich rozwiązań, by potrzeby komunikacyjne ograniczyć. Na przekładzie Krakowa widać jaka jest róż- nica w październiku, kiedy przyjeżdżają studenci, a jak wygląda ruch w mieście w trakcie ferii szkolnych, gdy nie trzeba dzieci wozić do szkól     i na inne zajęcia. Planując miasto w taki sposób by unikać zbędnych prze- wozów, można uzyskać bardzo dobre efekty w zmniejszaniu emisji ga- zów cieplarnianych.

Urząd Miasta działa na podstawie dokumentów i planów strategicz- nych. Na dzień dzisiejszy najważniejsze są dwa dokumenty określające działania Miasta Krakowa w zakresie polityki energetycznej i klimatycz- nej. Należą do nich:

Plan gospodarki Niskoemisyjnej wprowadzony Uchwałą Nr XXVI/426/15 Rady Miasta Krakowa z dnia 7.10.2015, w którym wyróż- niono dwa cele strategiczne:

Ograniczenie emisji gazów  cieplarnianych  o  20%  do  2020  r.  oraz o 25% do 2030 r. w porównaniu z poziomem z 1995 roku poprzez:

 

• podniesienie efektywności energetycznej,
• zwiększenie udziału energii z wysokosprawnej kogeneracji oraz ze źródeł odnawialnych.

Poprawa jakości powietrza, która ma być osiągnięta dzięki:

• likwidacji palenisk węglowych,
• ograniczeniu komunikacji samochodowej na rzecz rozwoju transpor- tu publicznego,
• wprowadzeniu niskoemisyjnego zarządzania

Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczna i paliwa gazowe, określone w Uchwale Nr CXIX/1870/14 Rady Miasta Krakowa z dnia 22.10.2014 będące strategią energetyczną miasta i wyznaczający następujące cele:

• zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego,
• zapewnienie warunków do wzrostu gospodarczego przy zminimali- zowanym wzroście zapotrzebowania na energię pierwotną,
• ograniczenie oddziaływania systemów energetycznych na środowisko. Trzecim istotnym dokumentem jest Miejski Plan Adaptacji Do Zmian Klimatu w latach 2017-2018 (MPA). Jest to zupełna nowość powstająca z inicjatywy i na zlecenie Ministerstwa Środowiska. Ma to być instru- ment polityki miejskiej dla każdego z 44 miast liczących powyżej 100 000 mieszkańców. Dokument ma umożliwiać aplikowanie o środki na projekty (wynikające z MPA) ukierunkowane na adaptację miasta do zmian Program termomodernizacji oraz ochrony cieplnej budynków Gminy Miejskiej Kraków (Uchwała Nr XIV/179/07 Rady Miasta Krakowa z dnia 23.05.2007) obejmujący 360 gminnych budynków użyteczności publicz- nej. W jego ramach w latach 2008-2015 poddano termomodernizacji 47 budynków miejskich, a w latach 2017-2020 planowana jest termomoder- nizacja dalszych 96 budynków w ramach Zintegrowanych Inwestycji Te-

rytorialnych (ZIT).

Zdaniem prelegenta istnieje sześć obszarów o których powinna się to- czyć szersza dyskusja na temat polityki energetyczno-klimatycznej pro- wadzonej przez Miasto Kraków:

• Zwiększenie efektywności energetycznej czyli poprawa efektywno- ści energetycznej w gminnych obiektach użyteczności publicznej (termomodernizacja), ale także poprawa efektywności Również powinno się brać pod uwagę takie kwestie jak oświetlenie czy wyposażenie wewnętrzne.
• Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych oraz związane z tym modne pojęcia: gospodarki o obiegu zamkniętym i racjonalnej go-

 

spodarki odpadami. Można tu podać przykład takich działań – jak realizowany przez MPWiK projekt pasywnej energetycznie oczysz- czalni ścieków.

 

Wzrost wykorzystania energii odnawialnej (OZE)

Niedocenionym działaniem jest wzorcowa rola samorządu. Gmina bez- pośrednio odpowiada za mniej niż 10% zużycia energii na jej obszarze, czyli chcąc osiągnąć założone cele musi oddziaływać na pozostały obszar. Należy szukać dróg dotarcia do mieszkańców, przedsiębiorców, instytucji, administracji wyższego szczebla i pozostałych interesariuszy. Jest to sze- rokie pole do współpracy. Inteligentne zarządzanie energią to jednocze- śnie inteligentne zarządzanie energią w gminnych obiektach użyteczności publicznej i inteligentne zarządzanie siecią ciepłowniczą. Ponadto należy uruchomić monitorowanie zużycia energii, które powinno być podstawą do dalszych działań. W ten obszar należy włączyć modernizację oświetle- nia ulicznego, które już jest realizowane we współpracy z AGH.

Wdrażanie innowacyjnych technologii budowlanych i przemysłowych. Miasto jest zainteresowane budownictwem pasywnym. Pierwsze reali- zacje już funkcjonują. Przykładem może być hala sportowa na osiedlu Wysokim. Rusza także budowa pawilonu numer 5 w Zespole Leczniczo-

-Opiekuńczym przy ul. Wielickiej. Należy zwrócić uwagę, że budownic- two pasywne w porównaniu z tradycyjnym wymaga nakładów o jedynie kilka procent wyższych, przy jednoczesnej oszczędności kilkudziesięciu procent zużycia energii.

Następnie prelegent przedstawił uwarunkowania dla realizacji polityki energetyczno-klimatycznej w Krakowie. Należą do nich:

Struktura przestrzenna miasta jest zdominowana terytorialnie i gaba- rytowo przez zespoły osiedli zabudowy wielorodzinnej. Są to osiedla za- budowy blokowej powstałe w latach 60-80. XX w. z reguły w technolo- gii wielkopłytowej. Budynki były poddane termomodernizacji w drugiej połowie lat 90. XX w., której głównym celem było usunięcie wad tech- nologicznych, ale nadal nie zapewniają one zużycia energii na poziomie wymaganym obecnie.

Dostępne są bardzo duże zasoby ciepła powstałego przy wytwarzaniu energii elektrycznej w elektrociepłowniach w procesie wysokosprawnej kogeneracji. W znaczącej części jest to ciepło odpadowe, które nie może być wykorzystane inaczej jak do ogrzewania. W niemal całym obszarze zwartej zabudowy dużej intensywności występuje rozbudowana, zmoder- nizowana sieć ciepłownicza, zaopatrująca w ciepło ok. 70% mieszkańców.

 

Poza obszarem zwartej zabudowy o dużej intensywności dominuje za- budowa jednorodzinna, nie spełniająca obecnych wymagań dotyczących ochrony cieplnej.

Uwarunkowania dla wykorzystania energii odnawialnej można podzie- lić na;

• uwarunkowania ekonomiczne, na które składają się:
  • legislacja i polityka energetyczno-klimatyczna państwa,
  • wsparcie ze strony państwa dla wykorzystania energii odnawial- nej,
  • wysokie ceny gruntów w mieście co jest przeszkodą dla realizacji wykorzystania OZE wymagających dużych powierzchni terenu na przykład farm fotowoltaicznych.
• uwarunkowania urbanistyczne przewidujące;
  • plan miejscowy przewidujący możliwość lokalizacji budynków umożliwia lokalizację urządzenia wytwarzającego energię z odnawialnych źródeł energii, wykorzystującego energię wiatru, o mocy nie większej niż moc mikro instalacji (10 kW), chyba że ustalenia planu miejscowego za- kazują lokalizacji takich urządzeń,
  • w studium ustala się ich rozmieszczenie jeżeli na obszarze gmi- ny przewiduje się wyznaczenie obszarów, na których rozmieszczone będą urządzenia wytwarzające energię z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczającej 100 kW, a także ich stref ochronnych związanych z ogra- niczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu;.
  • w niektórych obszarach ze względów środowiskowych lub spo- łecznych wprowadzony jest zakaz lokalizacji mikro instalacji OZE wyko- rzystujących wiatr lub instalacji
• ograniczenia wynikające z Parku Kulturowego (Stare Miasto, w przy- szłości Podgórze i Nowa Huta) wprowadzają:
  • zakaz zmian wystroju elewacji,
  • zakaz lokalizacji urządzeń technicznych na dachach budynków frontowych w miejscach widocznych z poziomu przechodnia od strony przestrzeni publicznych,
  • zakaz umieszczania od strony przestrzeni publicznych urządzeń klimatyzujących.

 

Miasto Kraków wprowadziło następujące zachęty do wykorzystania energii odnawialnej:

W ramach Programu Ograniczania Niskiej Emisji dla Miasta Krakowa możliwe jest uzyskanie dotacji celowej na instalację kolektorów słonecz-

 

nych i pomp ciepła, pod warunkiem posiadania jednego z proekologicz- nych systemów ogrzewania, a w przypadku posiadania pieców lub ko- tłowni opalanych paliwami stałymi, ich likwidacja. W Studium kierunków zagospodarowania przestrzennego wyznaczono cztery lokalizacje dla bu- dowy farm fotowoltaicznych (dwie w Branice, Płaszów, Balice).

W Przylasku Rusieckim przewidywana jest budowa ośrodka rekreacyj- no-leczniczego wykorzystującego wody geotermalne.

W ramach programu GeoPlasma-CE, realizowanego przez AGH, dla obszaru Krakowa zostanie przygotowana strategia wykorzystania oraz trójwymiarowa mapa potencjału energetycznego płytkiej geotermii, po- nadto ma powstać interaktywna platforma internetowa dla wspomagania decyzji w zakresie lokalizacji oraz oceny parametrów technicznych i tech- nologicznych instalacji pomp ciepła, dostępna dla mieszkańców w Miej- skim Systemie Informacji Przestrzennej.

Planowane jest przygotowanie mapy OZE, dostępnej dla mieszkańców w Miejskim Systemie Informacji Przestrzennej.

 

Wykorzystanie energii odnawialnej w Krakowie przedstawia się nastę- pująco:

• współspalanie biomasy w dwóch elektrociepłowniach pracujących w kogeneracji (CHP) gdzie:
• miejska sieć ciepłownicza zasilana jest z dwóch elektrociepłowni pracujących w wysokosprawnej kogeneracji,
• kotły przeznaczone do spalania miału węglowego zostały dostoso- wane do współspalania biomasy w ilości do 15%

Urządzenia nie będące własnością Miasta Kraków to:

• trzy elektrownie wodne o łącznej mocy 10,1 MW i produkcji energii elektrycznej na poziomie 47200 MWh/rok,
• gruntowe pompy ciepła w Szpitalu Jana Pawła II,
• około 200 instalacji solarnych i pomp ciepła zamontowanych w ra- mach PONE,
• około 200 instalacji solarnych i pomp ciepła w obiektach prywat- nych.

 

Wykorzystanie energii odnawialnej w obiektach gminnych Praktycznie  wszystkie  jednostki  komunalne  starają  się wykorzysty-

wać dostępne zasoby. Sztandarowym przykładem jest Zakład Termicz- nego Przekształcania Odpadów (ZTPO). Tematem rozwojowym jest pa- sywna energetycznie oczyszczalnia ścieków realizowana przez MPWiK.

 

Rozwijane jest wykorzystanie biogazu w agregacie kogeneracyjnym ze składowiska odpadów komunalnych w Baryczy. Ogniwa fotowoltaiczne zasilające parkomaty, autonomiczne zespoły oświetleniowe oraz mikro- elektrownie wiatrowe i fotowoltaiczne na masztach oświetleniowych re- alizowane przez ZIKiT. Innowacyjną inicjatywą są turbiny wodne na ru- rociągach MPWiK. Jedna taka turbina już jest zainstalowana na magistrali Raba w Gorzkowie. Druga ma by zainstalowana w oczyszczalni Płaszów.

Wykorzystanie energii odnawialnej w Krakowie w ujęciu liczbowym przedstawia poniższa tabela.

 

WYKORZYSTANIE ENERGII ODNAWIALNEJ W KRAKOWIE
Nazwa jednostki (programu)	Znamionowa moc elektryczna	Wytwarzana energia elektryczna	Znamionowa moc cieplna	Wytwarzana energia cieplna
	[MW]	[MWh]	[MW]	[MWh]
MPWiK oczyszczalnia ścieków Płaszów – agregat kopgeneracyjny wykorzystujący biogaz	1,6	6100	0,24	5760
MPWiK oczyszczalnia ścieków Kujawy – agregat kopgeneracyjny wykorzystujący biogaz	0,538	3200	0,887	2240
MPWiK turbina Francisa w komorze K-3 wodociągu Raba	0,44	2500	–	–
MPO agregat kopgeneracyjny wykorzystujący biogaz z wysypiska odpadów komunalnych	0,875	5000	1,279	2800
Kolektory słoneczne i pompy ciepła zainstalowane w ramach PONE	–	–	1,6	1800
ZIS mikroelektrownie wiatrowe i fotowoltaiczne na masztach oświetleniowych	0,01	10	–	–
ZIKiT ogniwa fotowoltaiczne (zasilanie parkometrów, autonomiczne zespoły oświetleniowe)	0,02	20	–	–
KHK Spalarnia odpadów komunalnych ZTPO	8	65 000*	35	280 000*
		(27 300)**		(117 600)**
Razem	11,483	44 130**	18,706	130 200**

* całkowita produkcja energii w ZTPO

** energia odnawialna

 

 

Należy jednak zauważyć, że ilość OZE wykorzystywana w mieście jest niewielka, bo jeśli pominąć współspalanie biomasy – osiąga poziom 2,5% zużycia energii cieplnej i elektrycznej. Z uwzględnieniem biomasy ta wielkość dochodzi do 10%.

Wykładowca na trzech przykładach scharakteryzował podejście mia- sta do gospodarki energetyczno-emisyjnej. Pierwszym jest gospodarka odpadami. Ramy prawne dotyczące postępowania z odpadami ustanawia Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 li- stopada 2008 roku w sprawie odpadów. Wskazana w niej hierarchia po- stępowania z odpadami jako priorytet wskazuje na zapobieganie powsta- waniu odpadów oraz przygotowanie ich do ponownego użycia. Podkreśla też znaczenie segregacji odpadów, która umożliwia późniejszy recykling

 

surowców. Jako kolejny ekologiczny sposób postępowania z odpadami wspomniana Dyrektywa wskazuje odzysk energii. Zauważyć należy, że Kraków zdecydowanie wyprzedza zapisany w niej poziom obowiązkowy segregacji śmieci. To czego nie udaje się odzyskać jako surowca wtórnego może być przekształcone w energię w Zakładzie Termicznego Przekształ- cania Odpadów, a dopiero to co pozostanie, jest balastem składowanym na wysypisku. W tej chwili jest to zaledwie kilka procent zebranych odpa- dów. Gospodarka odpadami jest pokazywana jako przykład nieomal peł- nego obiegu zamkniętego w gospodarce.

Drugim przykładem jest współpraca systemu ciepłowniczego ze spalar- nią ZTPO. W Krakowie występuje rozbudowany system ciepłowniczy za- silany z trzech głównych źródeł: elektrociepłowni w Skawinie (22-23%), Łęgu (65%) i w Kombinacie ArcelorMitall (2-3%) oraz nowego czyli spa- larni dającej około 9-10% zapotrzebowania na ciepło. Ciekawe jest to, że elektrociepłownie pracują z mocą cieplną dostosowaną do zapotrzebowa- nia, natomiast ZTPO ma stałą moc produkcyjną. W związku z tym można spotkać sytuację, gdy w jednym obszarze od strony Łęgu jest podawane

„ciepło elastycznie”, podczas gdy ZTPO dostarcza ciepło o stałym para- metrze. Dużym wyzwaniem inżynierskim byłoby takie zautomatyzowanie pracy systemu, żeby dostroić pracę elektrociepłowni w Łęgu do ZTPO. Rozwiązanie tego problemu technicznego otwiera drogę do podłączenia dowolnego nowego źródła, również typu OZE, pod warunkiem że spełnia takie wymagania techniczne jak wysokotemperaturowość systemu.

Trzecim projektem jest pasywna oczyszczalnia ścieków w ramach któ- rej realizowane są następujące przedsięwzięcia:

• optymalizacja procesu technologicznego następuje poprzez automa- tyczną regulację zapotrzebowania energii na napowietrzanie i zapo- trzebowania energii na mieszanie i pompowanie;
• zastosowanie urządzeń (napędów, pomp) o wyższej efektywności i mniejszym zapotrzebowaniu na energię elektryczną;
• spalanie osadów w procesie termicznego przekształcania pozwala uzyskać ciepło wykorzystywane do wstępnego osuszania osadów, a ponadto ogranicza ilość wywożonych odpadów,
• farma fotowoltaiczna wytwarza  energię  elektryczną  zużywaną  w procesie przetwarzania odpadów,
• spalanie biogazu w procesie kogeneracyjnym przewiduje montaż dwóch turbin po 65 kW,
• odzysk energii kinetycznej wody (redukcja ciśnienia) i zamiana na energię elektryczną – montaż turbiny wodnej 80

 

Następnie zabrał głos Mirosław Janowski, który na wstępie przedsta- wił porównanie indeksu AQI ze strony http://aqicn.org, który obrazuje stan jakości powietrza w różnych miastach na świecie. Okazuje się, że sy- tuacja w Londynie, Paryżu, Rzymie i Kraków jest porównywalna. Prezen- towane w mediach i w dyskusji radykalne opinie mają charakter psychozy smogowej. Zdanie to spotkało się z żywą reakcją uczestników dyskusji pochwalających ten alarmistyczny ton oraz opinię, że w przeciwnym przy- padku opinia publiczna nie będzie wywierała nacisku na decydentów, aby uzdrowić sytuację. Po tej wymianie poglądów prelegent przedstawił swoje stanowisko co do możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii w Krakowie. Stwierdził, że odnawialne źródła energii muszą być zarów- no ekonomiczne i ekologiczne, co nie zawsze idzie w parze. Pierwszym problemem związanym z odnawialnymi źródłami energii jest trudność   w instalowaniu ich w centrum miasta. Umiejscowienie kolektorów sło- necznych czy paneli fotowoltaicznych na dachach w historycznym cen- trum Krakowa zniszczyłoby jego charakter. Infrastruktura budynków zabytkowych nie pozwala na głęboką ingerencję w ich strukturę. Konser- wator zabytków nie wyda zgody na instalowanie w centrum wiatraków czy pomp ciepła. Dodatkowo trzeba brać pod uwagę, że najczęściej OZE generują niewielką moc, zatem nie zawsze warto je instalować.

Jako wykorzystanie OZE w centrum miasta prelegent zaproponował zastosowanie ogniw fotowoltaicznych na dachach meleksów. Z jednej ta- kiej instalacji w ciągu słonecznego dnia można uzyskać zysk w postaci   1 kg CO2 niewyemitowanego do atmosfery, co zostało uznane za dobry wynik. Gdyby wymusić na właścicielach firm transportowych zastosowa- nie takiego rozwiązania, mogłoby to przynieść pozytywny efekt. Należy pamiętać, że samochody elektryczne nigdy nie będą napędzane energią pochodzącą jedynie z ogniw fotowoltaicznych znajdujących się na po- jeździe, gdyż ogniwa mają zbyt małą powierzchnię. W zastosowaniu ko- mercyjnym pojazdy solarne nie mają racji bytu, ale zastosowanie energii słonecznej jako wspomaganie i doładowanie głównego źródła energii, jak najbardziej może się sprawdzić w pojazdach hybrydowych.

Zatem w śródmieściu Krakowa trudno mówić o stosowaniu OZE, któ- rych absorbery energii ‒ wiatru czy słońca znajdują się na zewnątrz bu- dynków. W innych rejonach miasta jednak jak najbardziej można byłoby je wykorzystywać.

Wykorzystywanie fotowoltaiki należy stosować w sposób przemyśla- ny. Farmy fotowoltaiczne wydają się niezbyt dobrym pomysłem, gdyż wy- magają znacznych obszarów. Można natomiast wykorzystywać ogniwa na

 

elewacjach budynków, ale trzeba je przewidzieć na etapie projektu, gdyż później może to być niemożliwe. Przykładem mógłby być parking nad Galerią Krakowską, który z uwagi na dużą powierzchnię można byłoby wykorzystać do umieszczenia nad nim farmy fotowoltaicznej. Okazuje się jednak, że koszt adaptacji konstrukcji budynku do tak zwiększonego obciążenie przekracza znacznie potencjalne zyski. Projektując z kolei fa- sadowe systemy fotowoltaiczne należy zwracać uwagę na ich optymalne wykorzystanie. Można wskazać wiele przykładów zbyt dużego nasycenia takimi systemami, przez co są one umieszczane także w miejscach zacie- nionych lub nieodpowiednio doświetlonych. Pożytecznym rozwiązaniem mogą się okazać systemy fotowoltaiczne osłaniające parkingi otwarte, rozwiązanie popularne w krajach południa Europy, które mogłyby także w Krakowie sprawdzić się jako systemy doładowujące samochody elek- tryczne. Dają one dodatkowe zyski w postaci zadaszenia i zacienienia.

Mało wykorzystywane są także fototermiczne systemy pasywne w bu- dynkach służące do ogrzewania powietrza w fasadzie budynku pozwala- jące na dogrzewanie budynku w czasie słonecznej pogody. Szczególnie dobre wydają się one do stosowania w budynkach biurowych i użyteczno- ści publicznej, które są wykorzystywane przede wszystkim w ciągu dnia. Takie systemy mogą służyć nie tylko do ogrzewania, ale i do wymuszenia obiegu powietrza w wentylacji.

Podobnym systemem do poprzedniego są ściany kolektorowo-maga- zynowe, pozwalające akumulować energię słoneczną w dzień, by wyko- rzystać ją nocą. Powinny to być systemy pasywne, tanie w użytkowaniu, łatwe w wykonaniu i wymagające jak najmniej energii z zewnątrz. Może należałoby wymusić na inwestorach stosowanie podobnych systemów   w nowopowstających obiektach.

Elementem podwyższanie efektywności energetycznej budynku są pompy ciepła. Stosowanie tych systemów do 100 metrów w głąb ziemi nie powoduje wejścia w obszar regulowany prawem górniczym. Są to sys- temy niskotemperaturowe, współdziałające z ogrzewaniem podłogowym, ściennym lub konwekcyjnym. Możliwe jest ich stosowanie w miastach jednak należy pamiętać, że obszar ich oddziaływania jest relatywnie duży, czyli nie jest możliwe instalowanie ich obok siebie. Pompy ciepła wyma- gają jednak energii zewnętrznej.

Marek Dziarmagowski nawiązał do porównywania Londynu czy Pa- ryża z Krakowem i stwierdził, że nie wydaje się ono najwłaściwsze. Te ponad 10 milionowe aglomeracje, borykają się z emisją przede wszystkim tlenków azotu, co jest emisją typowo komunikacyjną. Podejmowane są

 

tam działania w postaci ograniczeń wjazdu samochodów, zakazu wjazdu diesli. Dokładniejsza analiza wskaźników pokazuje że zanieczyszczenie benzo[a]pirenem w Londynie nie przekracza 1 ng/m3, a w Krakowie wy- nosi ono prawie 20 ng/m3. Skąd to się bierze? Jeśli spojrzeć na mapę sprze- daży mułów i odpadów górniczych, to pokrywa się ona z mapą najwięk- szych zanieczyszczeń w Polsce. Obejmuje ona Górny Śląsk i Małopolskę. Sprzedaż tych odpadów jest oszukiwaniem ludzi, gdyż wartość opałowa jest prawie zerowa, a sprzedawane są one w cenie zaledwie 50 złotych za tonę. Smród palonego mułu przypomina smród palonej gumy i to dlatego wszystkim wydaje się, że ludzie palą śmieciami. Inna sprawą jest to, że nor- mą europejską na rodzinę jest zbieranie pół tony śmieci rocznie. W Polsce ta norma wynosi 280 kg, a w Nowosądeckim zbieranych jest 60 kg na oso- bę. Można wyobrazić sobie co mieszkańcy robią z tymi śmieciami. Dodać do tego należy bezodpadowy przemysł meblarski i cholewkarski, przez co w południowej Polsce można się spotkać z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem w Europie. Hasło, że miasto Kraków zamierza wspierać in- stalacje OZE, kłóci się z ilością pieniędzy przeznaczoną w budżecie 2016 roku na wymianę palenisk węglowych. Ze 124,5 miliona złotych prze- znaczonych na Program Ograniczenia Niskiej Emisji (PONE) na pompy ciepła można było wydać jedynie 1 mln złotych. Na zakończenie wystą- pienia profesor Dziarmagowski poruszył kwestię pasywnej oczyszczalni ścieków. W trakcie rozmów z przedstawicielami MPWiK okazuje się, że znane jest w tej firmie rozwiązanie zastosowane w Helsinkach, gdzie pom- py ciepła odzyskują ciepło ścieków w ilości 90 MW w zimie, a 60 MW  w lecie. Finowie twierdzą, że wystarcza to na ciepłą wodę dla 800 tysięcy mieszkańców, a u nas podgrzewamy wodę w Wiśle.

Tadeusz Uhl odnosząc się do pasywnej oczyszczalni ścieków stwier- dził jako kierownik tego projektu, że ona w Krakowie już działa. W bi- lansie udało się uzyskać co prawda jedynie 360 kW mocy. Trwają jesz- cze prace nad ulepszeniem systemu sterowania i buforowania energii. Nie będzie ona „pasywna plus” jak początkowo zostało obiecane, ale będzie ona pasywna. Występują jeszcze pewne zagadnienia które jeszcze można poprawić, ale są one szczegółami. Projekt kończy się pod koniec marca 2017 i wówczas będzie mozna ocenić ostateczny efekt.

Wracając do kwestii smogu, profesor Uhl stwierdził, że można wymy- ślać różne wskaźniki, które maja pokazać, że powietrze jest czyste i nic nie trzeba robić. Jednak smog jest realnym problemem i nie jest on związany z emisją komunikacyjną, a ze spalaniem paliw stałych w piecach. Z tym powinno się walczyć. Na południe od Krakowa są miejscowości w których

 

występuje stan bliski klęski żywiołowej, gdzie mieszkańców powinno się ewakuować.

Odnosząc się do problematyki zastosowania pomp ciepła zwrócono uwagę na rozwiązania stosowane w Chinach. Przykładowo w Chengdu zbudowano pompy ciepła dla całego miasta, ale działają one na tej zasa- dzie, że w lecie pompuje się ciepło pod ziemię (pojemność cieplna ziemi jest bardzo duża), a w zimie to ciepło się odzyskuje. Jest to ogromna inwe- stycja, ale również niezwykle ekologiczna.

Barbara Bartkowiak rozważyła, co jako architekt urbanista mogłaby wnieść do dyskusji na temat smogu. Przypomniała, że dawniej cały prze- mysł krakowski pylił, teraz pomimo jego likwidacji problem nadal wy- stępuje. Nie zwraca się uwagi na wtórne pylenie będące wynikiem zmia- ny podłoża ziemi – nawierzchni. Mniej więcej od lat 60-tych zasadniczo zmieniła się nawierzchnia miasta. Kiedyś była ona biologicznie czynna, pył automatycznie zatrzymuje się na takim podłożu, a spłukany deszczem w nie wsiąka. Nawierzchnie betonowe, brukowane czy asfaltowe utrzy- mują ten pył na swojej powierzchni. W Paryżu nawierzchnie są nieustan- nie myte, a w Krakowie częściej niż polewaczek używa się dmuchaw wzbijających kurz i pył do atmosfery. Jest to najbardziej niekorzystne dla małych dzieci i psów. Ponadto w Krakowie można zaobserwować nie- bywale duże dogęszczenie zabudowy, wycinanie drzew, krzewów i zabe- tonowywanie trawników. W 2017 roku zjawiska te przybrały na sile na skutek wprowadzenia regulacji prawnych zwanych w publicystyce „Lex Szyszko”. Zatem siłą faktów te elementy w sposób znaczący wpływają na zanieczyszczenie powietrza.